No i stało się.... . W akwarium zrobiło się ciemno .

        Jeśli jesteśmy minimalistami to taki scenariusz jest jak najbardziej prawdopodobny. Każde źródło światła w Naszym zbiorniku ma kres wytrzymałości. Oczywiście do sytuacji, że nagle światło gaśnie dochodzi sporadycznie, ale... .Producenci podają kilka parametrów określających trwałość źródeł światła. Najpopularniejsza wartość to tzw.: średnia trwałość. Jest ona w ciekawy sposób określana. Z partii 100 sztuk tej samej lampy jeśli 50% + 1 świeci np. 15000 godzin a 49 sztuk np. tylko godzinę, to cała partia ma średnią trwałość 15000 godzin! W praktyce oznacza to, że jeśli mamy mało szczęścia w życiu to możemy trafić na świetlówkę o średniej trwałości 15000 godzin , która świeci tylko tydzień i wszystko teoretycznie jest prawidłowo. Jednak na obecnym etapie technologicznym i w związku z pewnymi wymogami jakie nakładają na producentów normy , głownie ISO wszystkie źródła mają jednak trwałość zbliżoną. Nie ma zatem obaw , że mieliśmy pecha , choć do końca nie da się tego wykluczyć.

        Jest też pojęcie trwałości ekonomicznej. Jest ono bardziej użyteczne. W prosty sposób można to określić jako czas w którym dane źródło świeci na tyle poprawnie ( strumień, widmo) , że jego wymiana na nowe nie jest ekonomicznie uzasadniona . Dla świetlówek można powiedzieć ,że w zależności od jej klasy to około 6000-15000 godzin, ale my akwaryści jesteśmy wymagający i dzielimy to z reguły na pół.

        Żarówki , choć stosowane niezmiernie rzadko bez żadnych oznak zużycia potrafią nas zawieść. Inaczej wygląda sytuacja z świetlówkami czy lampami metalohalogenkowymi popularnie nazywanymi HQI. W wypadku tych źródeł światła kres ich trwałości da się zaobserwować. Dlatego na początku napisałem, że jedynie minimaliści będą zaskoczeni nagłą ciemnością eksploatując świetlówki do czasy “średniej trwałości” Akwarysta świadomy tej niespodziance zapobiegnie. Zatem rodzi się pytanie , kiedy należy świetlówki czy lampy metalohalogenkowe wymienić. I odpowiedź nie jest niestety prosta. Można zastosować prostą regułę, że wymieniamy je raz na rok – kilkanaście miesięcy, gdy przepracowały około 4000-6000 godzin czyli połowę czasu ekonomicznego. Znam i takich co robią to znacznie wcześniej bo i co 8 miesięcy twierdząc ,że już się wyeksploatowały Ale można robić to znacznie rozważniej. Każda lampa ( świetlówka czy HQI) w czasie pracy zmienia swoje właściwości co jest spowodowane głównie zużyciem luminoforu odpowiedzialnego w świetlówce za emisję światłą widzialnego lub “wypalenie” gazów w lampie HQI.. Przede wszystkim zmienia się z czasem jej strumień świetlny ( spada intensywność świetlna) , zmienia się barwa światła co za tym idzie i jego widmo. Zauważalne staje się także i to , że np. rośliny zaczynają gorzej rosnąć lub pojawiły się nowe glony z jakimi do tej pory nie mieliśmy doczynienia ( atak glonów może być jednak przyczyną wielu innych czynników). Jednak takie oznaki nie powinny się wcześniej pojawić jak po roku eksploatacji zwykłych (tanich) świetlówek czy nawet 15-18 miesiącach pracy świetlówek najnowszej generacji czyli tzw. trójpasmowych i wielopasmowych. Przy HQI może to być nieco szybciej. Tutaj kres przydatności łatwiej zaobserwować, gdyż lampa wyraźnie świeci światłem o innej barwie.

        Zatem stwierdziliśmy ,że wymieniamy. Jeśli wymieniamy na dokładnie takie same świetlówki czy lampy HQI, to nie ma problemu. Odczytujemy z nich informacje i szukamy w sklepie identycznych. Jeśli natomiast coś chcemy zmienić to pojawia się problem wyboru. Obecnie przez akwarystów użytkowane są setki typów świetlówek najróżniejszych producentów. I jak wybrać te właściwe aby i pasowały w miejscu starej ale i nasze oko cieszyły. Po pierwsze ważny jest typ świetlówki. Obecnie używa się w zasadzie trzy typy świetlówek:

·         T5 o średnicy 16 mm

·         T8 o średnicy 26 mm

·         kompaktowe niezintegrowane czyli takie o wygiętej bańce mające podłączenie elektryczne z jednej strony

·         kompaktowe zintegrowane czyli takie z statecznikiem elektronicznym , które wkręcamy w gniazdo zwykłej żarówki.

        Jeśli już wiemy jakie świetlówki mamy trzeba określić ich moc, która przeważnie uzależniona jest od długości. Czym świetlówka dłuższa tym ma większą moc , choć są i wyjątki. Oczywiście porównujemy długości w ramach jednej grupy świetlówek jw. !

-T5 to świetlówki 24W (65 cm) 39W (85 cm) 54W (115 cm) i 80W (145 cm)

-T8 to świetlówki 14W(36cm) 15W (45cm) 18/20W (60 cm) 25W (75 cm) 30W (90 cm) 36(120 cm) 38W (105cm) 58W (150cm)

        W przypadku świetlówek kompaktowych mnogość typów nie daje możliwości wymienienia ich w analogiczny sposób.

        Jeśli określiliśmy typ świetlówki i np. na podstawie długości jej moc możemy zająć się sprawą najtrudniejszą czyli wyborem barwy światła i jego parametrów.

        Zacznijmy od współczynnika oddawania barw. Określany jest jako współczynnik Ra. Ma on wartość od 0 do 100. Im wyższy tym dane źródło światła naturalniej reprodukuje barwy oświetlanej powierzchni. Najwyższy współczynnik ma słońce i jest to właśnie 100. Również żarówki maja taką wartość. Niestety świetlówki i lampy HQI nie są już tak idealne. Czym niższa wartość współczynnika tym kolory stają się mniej wyraźne i mają lekko szary odcień. W skrajnym przypadku przy wartości zerowej nie mamy możliwości rozróżniania barw. Czyli telewizor czarno-biały:) W praktyce świetlówki i lampy HQI mają ten współczynnik na poziomie od około 70 do 98. Świetlówki standardowe najtańsze mieszczą się w grupie świetlówek z Ra na poziomie około 65- 75. Nowa grupa świetlówek nazywanych z uwagi na technologie pokrywania ich wewnętrznej części specjalnym luminoforem trójpasmowymi ma te wartość na poziomie około 85. I w końcu te najnowocześniejsze czyli niemalże idealne to świetlówki wielopasmowe o Ra na poziomie około 95-98.

        Kolejną ważną kwestia jest barwa światła. Ją też w sposób wymierny można określić. Do tego celu służy tzw. temperatura barwowa. Mówi ona o barwie światła jaką emituje doskonale czarne ciało rozgrzane do temperatury podanej w stopniach Kelvina. Możemy sobie tutaj przypomnieć może dziecinne zabawy z rozgrzewaniem różnych metalowych elementów np. nad gazowym palnikiem. Czym dłużej go tam trzymaliśmy tym wyższą miał temperaturę i inaczej “świecił”. Ogólnie można powiedzieć, że ze wzrostem temperatury światło z czerwonego poprzez żółte i białe zbliża się barwą do niebieskiego. Odwrotnie jednak określa się barwy tego światła słownie. Te żółte i czerwone to barwy ciepłe , choć nasz przykładowy pręt metalowy jest rozgrzany dosyć słabo. Od temperatury około 5000K czyli lekko żółtobiałej mówimy już o temperaturach zimnych. 6500K to temperatura dzienna światła czyli jest to światło białe zimne. Zimne , bo patrząc na taką np. świetlówkę mamy wrażenie ,że jej barwa jest zbliżona do barwy śniegu.

        OK. Ale jak znaleźć świetlówkę jaką sobie już wybraliśmy teoretycznie jako własciwą dla swoich potrzeb? Otóż producenci stosują pewien prosty kod trzycyfrowy. Nie ma on jednak zastosowania do świetlówek najstarszej generacji czyli standardowych i specjalistycznych.. Tutaj jest spora dowolność. Mogę powiedzieć dla przykładu , że świetlówki o barwie dziennej zimnej czyli takiej około 6500K np. u Philipsa oznaczane są jako 54. W Osramie jako 010 a np. w Tungsramie 076. I bądź tu człowieku mądry. Obecnie stosuje się oznaczenia składające się z trzech cyfr. Pierwsza określa parametr Ra czyli wierności oddawania barw. W zasadzie spotkamy ty 6,7,8, i 9.Czyli jeśli mamy oznaczenie 8xx to znaczy to , że świetlówka ma Ra na poziomie około 80-85 ale jeśli będzie to 9xx to jest to juz bardzo nowoczesna i wiernie oddająca kolory świetlówka wielopasmowa o Ra na poziomie 92-98. Dwie kolejne cyfry oznaczają barwę temperaturową. Może tu być np. 27,30,40,60,65 itp. 27 dla przykładu oznacza, że świetlówka ma barwę 2700K a 65 , że około 6500K. Składając te dwa parametry otrzymujemy np. oznaczenie na świetlówce 865. Oznacza ono, z e świetlówka ma Ra powyżej 85 czyli dobrze , ale nie idealnie oddaje barwy i barwę temperaturową 6500K czyli światło będzie białe zimne. Dla ćwiczenia drugi przykład - 940 czyli jest to nowoczesna świetlówka o Ra powyżej 92 czyli bardzo wiernie oddaje barwy ale jej barwa światła ma tylko 4000K czyli jest ciepła czyli lekko żółta.

        Większy problem jest z świetlówkami specjalistycznymi. Tutaj już nie ma takich oznaczeń. Każdy producent podaje swoje nazwy własne. Przed wyborem takiej świetlówki musimy dokładnie przeczytać jej opis. By może znajdzie się w nim któryś z parametrów o których pisałem i w wyobraźni będziemy w stanie wyobrazić sobie jakie ona daje światło. Ogólnie świetlówki określane jako roślinne maja barwy lekko czerwono- żółte. Te wybarwiające to z reguły czerwono – niebieskie.

Na temat świetlówek specjalistycznych postaram się napisać nieco więcej w następnym tekście.

Alekasnedr Warwocki
AQVA-LIGHT
http://aqva-light.pl